«سووشون» در چنگ ایدئولوژی؛ از سیمین دانشور تا نرگس آبیار، میراثی که غارت شد
به روز شده در      پنجشنبه 1 خرداد 1404     -   Thursday May 22 2025

نیم‌قرن پس از انتشار رمان سووشون، اثر شاخص سیمین دانشور، مناقشه‌ بر سر حقوق نشر، ساخت سریال و مالکیت این میراث فرهنگی به اوج خود رسیده است. در حالی‌که نشر گستره با استناد به وصیت‌نامه و موافقت ورثه دانشور، خود را صاحب حقوق قانونی این اثر می‌داند، انتشارات خوارزمی –که پس از مصادره در اختیار سازمان تبلیغات اسلامی قرار گرفته– در نمایشگاه کتاب تهران(با سانسور) با برگزاری مراسم امضای کتاب توسط نرگس آبیار و بهنوش طباطبایی، بار دیگر «سووشون» را به عرصه نزاع حقوقی، سیاسی و فرهنگی کشاند. کارشناسان فرهنگی این اقدام را نشانه‌ای از مصادره نمادین ادبیات مستقل ایران می‌دانند.
تبلیغات در خبرگزاری ایرانشهر
HEIDARI SAMAN
ماجرا زمانی دوباره داغ شد که نرگس آبیار، کارگردان سریال اقتباسی از سووشون، همراه با بهنوش طباطبایی، بازیگر نقش زری، در غرفه‌ انتشارات خوارزمی حاضر شدند و مراسم امضای کتاب برگزار کردند. 
این حضور در نمایشگاه کتاب تهران ( با سانسور)، با واکنش‌های زیادی همراه شد؛ از جمله انتقاد اسدالله امرایی، مترجم که آن را با تعبیر "شاعردزدی" مقایسه کرد. اما این تنها بخش رسانه‌ای داستانی پیچیده است که از دهه 60 آغاز شده است.
سرنوشت انتشارات خوارزمی، ناشر اصلی سووشون، خود نمونه‌ای از روند مصادره‌های فرهنگی پس از انقلاب 57 است. خوارزمی که با نام‌هایی چون جعفری، دریابندری، فروزان‌فر و سیمین دانشور پیوند خورده بود، در دهه 60 وارد بحران مالکیت شد. پس از اختلاف بر سر سهام، عبدالرحیم جعفری، سهام خود را به سازمان تبلیغات اسلامی فروخت؛ نهادی که پیش‌تر انتشارات امیرکبیر را نیز مصادره کرده بود. با درگذشت سایر سهام‌داران، سازمان تبلیغات مالک کامل خوارزمی شد. پلمب کتاب‌فروشی خوارزمی در سال 1401 و تصرف کامل نشر، پایان رسمی استقلال یکی از ستون‌های نشر مدرن ایران بود.
در مقابل، مجید طالقانی، مدیر سابق خوارزمی، تلاش کرد تا بخشی از آثار مهم این نشر، از جمله آثار سیمین دانشور، را به نشر تازه‌تأسیس خود با نام «گستره» منتقل کند. ورثه دانشور نیز، طبق وصیت‌نامه او، امتیاز نشر آثار را به این نشر واگذار کردند. طالقانی می‌گوید نشر خوارزمی بدون داشتن مجوز قانونی، همچنان به انتشار این کتاب‌ها ادامه می‌دهد. در این میان، سازمان تبلیغات اسلامی، با نادیده‌گرفتن این توافقات، تلاش دارد با نمایش‌هایی چون جشن امضای سووشون، خود را به‌عنوان مرجع رسمی این اثر جا بزند؛ گویی میراث دانشور هم به فهرست دارایی‌های فرهنگی مصادره‌شده افزوده شده است.
با نگاهی به رمان سووشون روشن می‌شود که علت اهمیت و مناقشه بر سر آن تنها جنبه‌ی ادبی یا حقوقی ندارد، بلکه به هویت فرهنگی و سیاسی آن نیز بازمی‌گردد. سیمین دانشور در این اثر با بهره‌گیری از نمادهای اسطوره‌ای مانند سیاوش روایتی از مبارزه، ظلم‌ستیزی و بیداری ملی ارائه می‌کند. 
سووشون، تنها رمانی از یک زن نویسنده نیست، بلکه سندی نمادین از تاریخ معاصر، مقاومت روشنفکران و تصویر زنی است که از دل تاریکی، امید به آینده می‌سازد. حالا که خود این میراث فرهنگی به دست نهادی ایدئولوژیک افتاده، شاید بهترین توصیف، همان سخن مترجم رمان باشد: "سووشون صدای نسلی بود که هنوز از خاموشی می‌هراسد."
 
بیشتر بخوانید.....
تبلیغات
HEIDARI SAMAN
دکتر کامران یدیدی
خبرگزاری ایرانشهر در شبکه های اجتماعی
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت مربوطه به خبرگزاری ایرانشهر می باشد
Iranshahr News Agency Copyright ©