در آستانه سفر رسمی رئیس‌جمهور دونالد ترامپ به عربستان سعودی، منابع مطلع به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که ایالات متحده دیگر خواستار عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو به‌عنوان شرط پیشرفت در مذاکرات همکاری هسته‌ای غیرنظامی نیست. این تغییر موضع، به‌عنوان یک امتیاز کلان از سوی واشنگتن ارزیابی می‌شود و می‌تواند مسیر مذاکرات متوقف‌شده را مجدداً فعال کند.
در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و عربستان بخشی از یک بسته دیپلماتیک گسترده بود که شامل امضای پیمان دفاعی و به‌ویژه عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل می‌شد. با این حال، عربستان همواره تأکید کرده بدون تشکیل دولت مستقل فلسطینی، حاضر به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیست؛ موضعی که تلاش‌های بایدن برای گسترش توافقات ابراهیم را با مانع جدی مواجه کرد.
با تشدید خشونت‌ها در غزه و نارضایتی گسترده افکار عمومی عرب از عملکرد اسرائیل، روند عادی‌سازی با تل‌آویو که در زمان دولت نخست ترامپ با امارات، بحرین و مراکش آغاز شده بود، به حالت تعلیق درآمد. حال، حذف این پیش‌شرط از سوی ترامپ نشان‌دهنده یک چرخش عمل‌گرایانه در سیاست خارجی آمریکاست.
موانع فنی و حقوقی بر سر راه توافق هسته‌ای
با وجود این عقب‌نشینی سیاسی، دستیابی به توافق هسته‌ای همچنان با موانعی مواجه است. یکی از چالش‌های اصلی، مخالفت عربستان با امضای توافق موسوم به «بند 123» قانون انرژی اتمی آمریکاست؛ توافقی که اجازه غنی‌سازی اورانیوم یا بازفرآوری پلوتونیوم را نمی‌دهد. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، پیش‌تر اعلام کرده بود که این کشور قصد دارد اورانیوم را در داخل خاک خود غنی‌سازی کند و محصول آن را به فروش برساند.
با این حال، مقامات آمریکایی گفته‌اند که راهکارهایی مانند مدل «جعبه سیاه» – که در آن تنها متخصصان آمریکایی به تاسیسات حساس دسترسی دارند – می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی میانه برای تأمین منافع دو طرف مطرح باشد.
زمینه‌سازی برای توافقات اقتصادی و نظامی گسترده
هم‌زمان با این تحولات، قرار است در جریان سفر ترامپ به ریاض، مجموعه‌ای از توافقات اقتصادی و نظامی عظیم میان دو کشور به امضا برسد. منابع آگاه گفته‌اند آمریکا آماده ارائه یک بسته تسلیحاتی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلاری به عربستان است. از سوی دیگر، ترامپ از ریاض خواسته است ارزش سرمایه‌گذاری‌های خود در ایالات متحده را از ۶۰۰ میلیارد دلار به یک تریلیون دلار افزایش دهد.
این دومین سفر خارجی ترامپ پس از بازگشت به قدرت در ژانویه است؛ سفری که یادآور نخستین سفر خارجی او در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش به عربستان و امضای توافقات تاریخی با سران کشورهای عربی خلیج فارس است. پس از پایان دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ، صندوق سرمایه‌گذاری عربستان دو میلیارد دلار در شرکت تازه‌تأسیس جرد کوشنر، داماد ترامپ، سرمایه‌گذاری کرد و اکنون نیز طرح‌هایی برای ساخت دو برج ترامپ در شهرهای جده و ریاض مطرح شده است.
نگرانی‌ها از رقابت هسته‌ای در منطقه
موافقان کنترل تسلیحات نسبت به برنامه هسته‌ای عربستان ابراز نگرانی کرده‌اند؛ به‌ویژه آنکه شاهزاده محمد بن سلمان پیش‌تر اعلام کرده بود اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، عربستان نیز مسیر مشابهی را خواهد پیمود. این در حالی است که آمریکا و ایران نیز در حال مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای تهران هستند؛ مذاکراتی که معاون رئیس‌جمهور آمریکا، جی‌دی ونس، آن را «رو به جلو» توصیف کرده و گفته هنوز امکان رسیدن به توافقی برای بازگرداندن ایران به اقتصاد جهانی و جلوگیری از دستیابی آن به بمب وجود دارد.
ترجمه: گروه خبری ایرانشهر