1- پس از پیروزی کوروش بزرگ در بابل و آزادسازی اسیران و بردگان از جمله یهودیان، بخشی از آنها به همراه کوروش ( مسیح نجات دهنده) به فلات ایران مهاجرت کرده و ساکن شدند و بخشی دیگر با اجازه کوروش بزرگ به سرزمین یهود بازگشتند و بیت المقدس دوم را بر خرابه های بیت المقدس اول بنا نهادند. پس از آن، سرزمین یهود یکی از بخش های ایران بزرگ بود که در دوران شاهنشاهان هخامنشی و سنت رواداری این سلسله با اقوام دیگر هیچ دشواری به تاریخ گزارش نشده است. با شکست داریوش سوم آخرین شاهنشاه هخامنشی ، توسط بزرگ‌ترین جهانگشای تاریخ اسکندر مقدونی سرزمین یهود و ایران و بسیاری از مناطق دیگر در اختیار او و سپاهانش قرار گرفت. پس از درگذشت اسکندر، سرداران او ممالک تصرف شده را بین خود تقسیم کردند و فرهنگ هلینیسم بر جهان متمدن آن روز حکمروایی می کرد    . 

 

2- شاهنشاهی اشکانی که در ادبیات غرب با نام امپراتوری پارت‌ها شناخته می‌شود، از ۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد، دودمانی ایرانی تبار و قدرتی سیاسی در ایران باستان بودند که ۴۷۱ سال بر قسمت اعظم غرب آسیا و آسیای میانه حکومت می‌کردند. پایه‌گذار دودمان اشکانی، پارتی‌ها بودند که در مناطق شمال شرقی ایران ساکن بودند و تا سال ۱۲۹ پیش از میلاد با ارتش سلوکیان در جنگ بودند، تا بالاخره در آن سال شکست قطعی را نصیب آنان کردند.

 

3- در هنگام پادشاهی آنتیوکوس چهارم (سال 175 پیش از میلاد) یونانی‌گرایی دیرزمانی بود که در  سرزمین یهود پا گرفته‌بود. آنتیوکوس کوشش نمود تا باورهای یونانی را جایگزین یهودیت سازد. او در سال 167 پیش از میلاد،  فرمان منع آیین‌های یهودی را داد و خدایان یونانی و نیایشگاه‌های آنها را جایگزین آئین یهود نمود. در این زمان یک کاهن یهودی به نام متاتیاس از دودمان حشمونایی با رد پرستش خدایان یونانی آتش شورش را افروخته ساخت. با گریختن متاتیاس و همسرش به کوههای  یهودیه و مرگ او، فرزندش یهودای مکابی رهبری شورش را در دست گرفت. لشکر بزرگی برای سرکوبی شورش فرستاده شد، ولی با مرگ آنتیوکوس به سوریه بازگشت. لوسیاس سپهسالار سلوکی با توجه به آشفتگی‌های درونی سلوکی آزادی دینی یهود را پذیرفت. 

پس از بازگشایی نیایشگاه و آزادی دینی خاندان مکابی خواسته‌هایی افزونتر از خواست‌های دینی را طرح کردند و خیزش خویش را پی‌گرفتند. هنگامی که یهودا در سال 160 پیش از میلاد، در زمان دمتریوس یکم سلوکی به دست فرماندهٔ سپاه سلوکی باکیدس کشته شد، برادرش یونانتان مکابی جای او را گرفت. با مرگ او نیز شمعون مکابی واپسین پسر متاتیاس در سال 142 پیش از میلاد جایگزین برادر شد. در این زمان دیمتریوس دوم پادشاه سلوکی استقلال کامل یهود را بدیشان واگذار کرد و شمعون هم دودمان حشمونیان را پایه‌گذاری نمود. یهودیان تا سال 63 پیش از میلاد که پومپه سپهسالار رومی اورشلیم را به روم پیوست، استقلال داخلی خود را نگاه داشتند. 

4- یهودیان این پیروزی و این استقلال را هر سال با عنوان حنوکا جشن می گیرند و در این ۲۲۰۰ سال موفق شده اند با همه پراکندگی، سختی و بی عدالتی که بر آنها روا شده شعله آن را روشن نگهدارند ولی  در سوی دیگر ، ایرانیان متأسفانه این پیروزی بزرگ پارتیان را به فراموشی سپرده اند و هیچ جشن و سروری برقرار نمی‌شود.

۵- در چند سال اخیر نگارنده، این پیام را برای هم میهنان ایرانی چه یهودی و چه غیر یهودی فرستاده است. 

 

بدرستی که در یک سرنوشت باستانی مشترک، سرزمین ایران و سرزمین یهود هر دو توسط اسکندر تسخیر و سرداران سلوکی جانشینان اسکندر، صاحب قدرت شدند. مکابیان در سرزمین یهود و اشکانیان در ایران هر دو علیه این نیروهای مهاجم قیام کردند و پیروز شدند.

از این روی، حنوکای یهودیان و ایرانیان، جشن نور بر تاریکی است که امید است در ایران آزاد و آباد آینده، جشن حنوکای به جشن های ایرانیان افزوده شود. 

 

حنوکای یهودیان و ایرانیان – جشن پیروزی نور بر تاریکی ، شاد باد 

 

نویسنده : بیژن خلیلی - مدیرمسئول خبرگزاری ایرانشهر