در یک پروژه مشترک و نادر، پژوهشگران و مهندسان منابع آب ایران و آمریکا برای احیای یکی از بزرگترین دریاچه‌های آب شور جهان با یکدیگر همکاری می‌کنند.
این پژوهش مشترک میان محققان دانشگاه ایالتی یوتای آمریکا و محققان دانشگاه تربیت مدرس ایران به سرپرستی خانم دکتر سمیه سیما انجام می‌شود و قرار است نتیجه یافته‌های آن در برنامه احیای دریاچه ارومیه ایران (که بالغ بر یک میلیارد دلار برآورد شده است) به کار گرفته شود.
تحقیق بر روی خشک شدن دریاچه نمک از آن‌جا موضوعی مشترک میان محققان ایرانی و آمریکایی به شمار می‌رود که دریاچه نمک یوتا، بزرگترین دریاچه نمک در نیمکره غربی، همچون دریاچه ارومیه که از آن به عنوان خواهر خوانده دریاچه یوتا نام برده می شود نیز در حال خشک شدن است و از سال ۱۸۴۷ بدین سو نیمی از مساحت آبی خود را از دست داده است.
دریاچه ارومیه طی دو دهه گذشته بیش از ۹۵ درصد از حجم خود را از دست داده است. امری که باعث افزایش شوری آب و به خطر افتادن حیات میگوهای آبزی دریاچه شده است
کارشناسان می‌گویند از بین رفتن میگوهای دریاچه ارومیه حیات زیستی این ناحیه را به خطر می‌اندازد چرا که فلامینگوها و سایر گونه‌های پرندگان برای تغذیه و ادامه حیات به این موجودات احتیاج دارند. خشک شدن بستر دریاچه که در سال‌های اخیر شدت گرفته است همچنین به شکارچیان اجازه می‌دهد پستانداران در معرض خطر در جزایر جنوبی دریاچه را شکار کنند. این در حالی است که از میان رفتن آب دریاچه همینطور می‌تواند مشکل گرد و غبار برای پنج میلیون ساکن حوضه دریاچه ایجاد کند.
تیم مشترک دانشگاهی داده‌های مربوط به ۴۰ سال اخیر دریاچه را جمع‌آوری کرده و از آن برای تعریف ۸ معیار سلامت اکوسیستم دریاچه ارومیه استفاده کرده است.
ادامه مطلب در صفحه ۲
یافته‌های این تحقیق، که در ژورنال علمی «مطالعات منطقه‌ای هیدرولوژی» منتشر شده است، نشان می‌دهد که تعیین هدف برای نگه داشتن سطح آب در یک میزان الزاما مشکلات دریاچه را حل نخواهد کرد.
دیوید روزنبرگ، استاد در آزمایشگاه تحقیقات آب و مهندسی محیط‌زیست در دانشگاه ایالتی یوتا، می‌گوید: «ما نمی‌توانیم بگوییم که بازگرداندن سطح دریاچه به یک عدد جادویی باعث بهبود وضعیت می‌شود. به جای آن ما باید ببینیم شرایط زیست‌محیطی آن به لحاظ به هم پیوستگی چگونه است و تغییر سطح دریاچه با گذشت زمان چه تاثیری بر این اکوسیستم می‌گذارد.»
در راستای همین پژوهش افراد محلی نیز به خطر ناخالص شدن نسل نوعی قوچ در این نواحی اشاره می کنند که نمونه منحصر بفردی در جهان است که با قوچهای ارمنستان که فقط حدود ۱۳۰ کیلومتر با دریاچه ارومیه فاصله دارد متفاوت هستند ولیکن به دلیل شرایط محیط زیستی دریاچه از آن دور شده و با قوچ های دیگر ناحیه جفت گیری می کنند و این ناخالصی بوجود می آید. موضوع دیگری‌که نظر کارشناسان را نیز به خود جلب‌کرده است شایعه روییدن گیاهی در کف دریاچه ارومیه است که ضد سرطان است و همین سبب شده بود که سرمایه گذارانی از کره جنوبی و هم چنین آفریقای جنوبی درخواست احداث کارخانه در کناره دریاچه نموده بودند که سرنوشت مجوزها و راه اندازی یا عدم راه اندازی کارخانه ها بر عموم روشن نیست.
در این راستا خبرنگار ایرانشهر برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر
با مسئول بنیاد سمنانی جناب آقای مهندس خسرو سمنانی *که یکی از پشتیبانان اصلی دانشگاه ایالتی یوتا در این زمینه بوده است تماس گرفت که ماحصل آن گفتگو به شرح زیر از نظر خوانندگان می گذرد.
مهندس سمنانی در وهله نخست اظهار داشت که بنیاد سالیان درازی است ( بیش از ۳۰ سال ) که با ایجاد یک کرسی به عنوان بنیاد سمنانی در این دانشگاه به کارهای پژوهشی و آموزشی این دانشگاه یاری می رسانده است و پروژه احیای دریاچه های ارومیه و یوتا یکی از این پروژه ها بوده است که این بنیاد هم چنان و در حال حاضر نیز یکی از یاری رسان ها به این پروژه حیاتی برای میهنمان است. البته مهندس سمنانی تصریح کرد که مشکل دریاچه یوتا بیشتر تغییرات اقلیمی و خشکسالی بوده در حالی که مشکل دریاچه ارومیه علاوه بر شرایط طبیعی محیط زیستی ، دخالت‌های نابجای انسانی در این امر بوده است. ایشان در ادامه برشمردن مشکلات اعلام کردند که نخست بر روی مسیر رودخانه هایی که به دریاچه ارومیه ریخته می شوند ۲۹ سد(آبگیر) برای مصارف کشاورزی و استفاده آب شیرین برای مردم منطقه ساخته شده اند که بدون ضابطه و بدون در نظر گرفتن نیاز دریاچه به این آبهای رودخانه ها صورت گرفته اند، دوم زدن چاههای عمیق بدون در نظر گرفتن عواقب احتمالی آن ها بر دریاچه ارومیه برای رسیدن به آب شیرین و استفاده از آن برای مصارف کشاورزی و هم چنین مصرف روزانه مردم بوده است و از همه مهمتر تغییر مسیر رودخانه ها توسط افراد بدون‌صلاحیت و بدون هیچگونه ضابطه ای که سبب ساز خشک شدن هر چه بیشتر دریاچه ارومیه گردیده است. مهندس سمنانی افزودند که فساد رل اصلی را در خشک کردن دریاچه را داشته است. این فساد به شکلی است که در روز روشن و بدون آن که کسی بتواند متعرض دزدان آب بشود با پمپاژ گازوئیلی که قابل رویت برای عموم مردم است و بدون کوچکترین هراسی از مامورین دولتی آب رودخانه هایی که باید به دریاچه ریخته شوند ، را سرقت می کنند.
مسئول بنیاد یادآوری کرد که دولت ایران بودجه ای حدود ۶۴۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۵-۲۰۱۶ برای احیای دریاچه ارومیه اختصاص داد و این بنیاد نیز بخشی از هزینه های پژوهشگران و دانشمندان دانشگاه ایالتی یوتا را که در امر بازسازی دریاچه ارومیه با پژوهشگران ایرانی از دانشگاه‌های تربیت مدرس به سرپرستی خانم سمیه سیما و هم چنین کادر پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف ( آریامهر سابق) همکاری می کردند را تامین کرده است.
باید یادآوری نمود‌که یکی از مهم‌ترین مسائل موجود در این رابطه زندگی۵ میلیون نفری هست که در اطراف این دریاچه زندگی‌می‌کنند و اگر دریاچه ارومیه نتواند به حالت عادی خود بازگردد ، غبار نمک زندگی بیش از ۷۰ درصد مردم این منطقه ( حدود 3/5میلیون نفر) را چنان تحت تاثیر قرار خواهد داد که آنها مجبور به مهاجرت به سایر نقاط ایران خواهند شد و ابعاد ناهنجار این جابجایی عظیم بر کسی پوشیده نیست.
آقای مهندس سمنانی افزودند که بنیاد سمنانی هم چنان امیدوار است که با توجه به این که تحریم های سفر ایرانیان به امریکا طبق دستور دولت جدید امریکا لغو شده این پژوهش ها و همکاری ها ادامه یابد و ما شاهد بازگشت دریاچه ارومیه به شکل طبیعی آن به مام میهن باشیم .
* برای آگاهی بیشتر در مورد خسرو ( بایگان) سمنانی به لینک زیر مراجعه کنید.